نوشتار
هنر طراحي قالي گرفتار مشكلي ديگر؛
هنر طراحي قالي گرفتار مشكلي ديگر؛
انگشت اشاره كپي‌برداری به سوی طراحي قالي
هنر طراحي قالي به معضل جوامع كنوني يعني كپي برداری گرفتار شده و مي‌رود تا اين هنر اصيل گرفتار مشكلي ديگر شود.
ه گزارش خبرگزاري فارس ، امروزه بسياري از عرصه‌هاي علمي، فرهنگي، هنري و حتي صنعتي را معضلي با نام كپي‌برداري تهديد مي‌كند و شايد گفتن اينكه كار از تهديد گذشته بجا باشد و شاهد ريشه دواندن اين کار در بسياري از موارد اشاره شده هستيم.
در نگاه نخست و کم ژرف تنها محدوده زیانهای اين کار ناپسند جلوه‌گر مي‌شود ولي نگاهي كنجكاوانه و ديدي كارشناسانه در بخش‌هاي متفاوت به بحث كپي‌برداری روزنه‌هاي اين دريچه، بزرگتر و بزرگتر و حتي گودال و سياه چالي كه رهايي از آن غير ممكن به نظر مي‌رسد نمود پيدا مي‌كند.
در بحث طراحي قالي كه از آن به عنوان دروازه و خشت اول اين هنر اصيل آذربايجان و ايران بايد نام برد نيز شيوه و روش كپي‌برداري مرسوم شده و به تبع آن با كج گذاشتن خشت اول تا ثريا بايد راه كج و ناهموار را پيمود.
وقتي به سراغ اين قشر از جامعه قاليباف مي‌رويم و در بسته كارگاه‌هايشان را باز مي‌كنيم صحنه‌اي را مي‌بينيم كه براي كمتر كسي كه به كارش عشق مي‌ورزد قابل تصور است، دستي روي دست و آن دو نيز بر روي پاهايي كه بر روي هم انداخته شده است.
چطور ممكن است دستاني كه براي آفريندگي و خلاقيت آفريده گردیده‌اند اكنون به زمين گذاشته شده و در گوشه‌اي ساكت، آرام و خيره به نقطه‌اي نشسته باشد.
هنگامی که خود را به جاي وي مي‌گذارم و به اين فكر مي‌كنيم كه روزي ديگر براي نوشتن فكر نكنيم، مگر امكان دارد.
اما با ديدن وي و شنيدن درد و دل‌هايش مي‌گوييم امكان دارد دلسردي به چيزي كه علاقه داري با تصور قابل لمس باشد.
مي‌گويد وقتي من شب‌ها و روزها براي كشيدن طرح قالي، تاريكي و روشنايي، بيخوابي، گرسنگي و تشنگي را پشت سر مي‌گذارم (نمي‌گويد تحمل مي‌كنم) و بعد از به ثمر رسيدن دست‌رنجم و قبل از رسيدن طرح به دست بافنده در چشم برهم زدني آن را پشت مغازه‌هاي «درب گجيل» مي‌بينم با چه اميد، شور و اشتياقي براي انجام دوباره آن تلاش كنم.
شايد در اوايل مي‌گفتم از اول آغاز مي‌كنم اين بار ديگر اجازه نمي‌دهم اما توان مقابله در من نبود و چاره را در كات گفتن جستم و همين كه مي‌بينيد شدم.
اميد بنام كه شايد بتوان گفت طراح‌هاي قالي اين خانواده آوازه‌اي ديرينه دارد نيز اين مسئله را مشكل بزرگ طراحان قالي مي‌داند و مي‌گويد: از ده سال پيش ديگر كمتر خلاقيت و نوآوري در طرح‌هاي قالي و به دنبال آن بافت‌هاي آذربايجان ديده مي‌شود چرا كه اصل و پایه بر كاري به نام كپي، پي‌ريزه شده و در نتيجه كار از كاردان به ناشي تحويل داده شد.
وي اين طيف از اقشار جامعه قالي را به دو گروه تقسيم مي‌كند و مي‌افزايد: طراحان قالي يا هنرمندان واقعي هستند كه مي‌خواهند خود بيافرينند آنچه را كه مي‌خواهند يا طراحاني هستند كه با جابه جايي اسليم‌ها و رنگ‌ها عنوان طراح قالي را يدك مي‌كشند.
اين طراح و محقق صنعت فرش با هشدار نسبت به ركود پيش آمده در اين پهنه ، آن را نه تنها آفتي براي بخش طراحي بلكه كل صنعت قالي مي‌داند و می گوید: ايده اوليه در بافت قالي از طرح آن ناشي مي‌شود و زماني كه اين طرح به صورت تخصصي، علمي و مهمتر از همه خلاقانه نباشد مصرف‌كننده با جنسي ثابت در بازار روبرو خواهد بود و در نتيجه تكرار او را ارضا نكرده و در خوش‌بينانه‌ترين حالت به سراغ موارد جايگزين خواهد رفت.
بنام در ادامه يادآور مي‌شود: گاهي نيز اين امر زمينه را براي حذف كلي اين كالاي مصرفي از سبد كالاي خانواده‌ها فراهم مي‌سازد و موكت، سنگفرش و ... بر قالي‌هايي كه هزاران راز نهفته دارند چیره مي‌شوند و برنده اين پيكار ناجوانمردانه لقب مي‌گيرند.
وي داشتن کانونی براي ثبت رسمي و قانوني طرح‌هاي قالي را راهكاري عقلاني براي اين مشكل مي‌داند و می گوید: مركز ملي فرش هم اکنون ادعاي هدايت و انجام اين كار را دارد ولي استفاده تز افراد غيرمتخصص در تائيد آثار، در جریان پروسه دراز مدت براي ثبت آثار، نياز به پیمودن راهی دراز و حضور در تهران براي اين امر و در نتيجه تحميل هزينه‌هاي مالي، عملاً تحقق اين کار را ناممكن مي‌سازد.
علی سلیمانی ریيس اداره فرش سازمان بازرگاني آذربايجان شرقي كه تعريف طراح و نقاش را متفاوت مي‌داند نيز در اين باره با اذعان به امر كپي‌برداری آن را در مقايسه با سال‌هاي قبل پنجاه، پنچاه مي‌داند و مي‌گويد: اين کار بر اصالت و قدمت قالي صدمه زده و طراحي كه ستون و پايه قالي است نقش غيرقابل انكاري در بحث فروش و صادرات دارد.
سليماني با تاكيد بر ثبت آثار آفریده شده طراحان قالي در مراجع قانوني به منظور جلوگيري از امر كپي‌برداري در اين عرصه مي‌افزايد: هم اكنون اين مرحله از سوی مركز ملي فرش ايران هدايت مي‌شود كه پيشنهاد استاني يا منطقه‌اي كردن آن به اين مركز داده شده تا شاهد كاهش پرسه زماني و بسياري از مراحل اداري آن باشيم.
وي دليل عملياتي و اجرايي نشدن اين پيشنهاد را ديد تخصصي داشتن و اهميت مضاعف دادن به بخش طراحي قالي از سوي مركز ملي فرش مي‌داند.
سليماني در مورد جامعه آماري اين قشر نيز گفت که برپایه گفته انجمن طراحان و نقاشان استان، ۳۵۰ نفر به عنوان طراح و نقاش در اين عرصه مشغول فعاليت هستند كه پيش‌بيني مي‌شود آنها به عنوان طراح و به معني واقعي يعني خالق آثار هنري در بخش طراحي قالي باشند.
ریيس اداره فرش سازمان بازرگاني آذربايجان شرقي، طراحاني را كه خواستگاه آنان منطقه آذربايجان بوده بسيار ماهر و تاثيرگذار در عرصه قالي كشور و جهان مي‌داند و مي‌گويد: بسياري از طراحان قالي و اساتيد دانشگاهي كشور در اين حوزه از آذربايجان شرقي هستند و حتي در بسياري از دانشگاه‌هاي منطقه و كشورهاي اروپايي در حال تدريس هستند.
وي در همین حال از داشتن بخش‌هاي آموزشي براي اين قشر خبر مي‌دهد و می افزاید که ۴۵ تن از طراحان در مدت يك سال گذشته دوره‌هاي آموزشي را گذرانده اند و به زودي نيز دوره‌اي براي ۴۵ تن ديگر برگزار مي‌شود.
اینگونه به چشم می خورد با نكاتي كه اشاره شد حل مشكل كپي‌برداری و نهادینه کردن کپی رایت در بخش طراحي قالي صنعت بافندگي و راغب كردن طراحان مهار براي قلم به دست گرفتن، زمينه را براي رونق كسب و كار در بازار قالي فراهم سازد چرا كه طيف‌هاي متفاوتي از محصولات توليدي در دسترس مشتري و مصرف‌كننده خواهد بود و در نتيجه امكان ظهور محصولاتي متنوع در بازارهاي هدف ممكن مي‌شود.
از این رو مي‌توان گفت كه افزايش صادرات و حضور در تمام بازارهاي جهاني، پیشی گرفتن بر رقیب های بیگانه همچون چين، افغانستان و ... در سايه حذف بحث كپي‌برداري و ارایه راهكار براي تحقق اين کار است که این امر نيز در گرو تلاش و کوشش مسوولین بازرگاني، ارشاد، صنايع دستي و دیگر دست اندرکاران است .