اتحادیه فرش ایران در ژاپن Persian Carpet Association in Japan

سفارتخانه جمهوری اسلامی ایران
اتحادیه فرش ایران در ژاپن Persian Carpet Association in Japan

نوشتار

نگاهی به آیین های کهن و فرهنگی ژاپن ( اوبون )

كشور باستانی ژاپن با آنكه در رده گروه كشورهای پیشرفته صنعتی و نوین جهان جاي دارد، ولی مردم آن آيين‌هاي باستاني نياكان خود را از یاد نبرده و از آن بخوبی پاسداری می کنند. اين آيين‌هاي باستاني در ‪ جریان فصل های گوناگون سال برگزار می شود كه يكي از نامدارترین آن‌ها آيين 【اوبون】 است که در ماه هشتم میلادی 【آگوست،】 در میانه تابستانه برگزار می‌شود آيين اوبون در ژاپن پیوند دهنده زندگی زندگان با مردگان است و هر چند برخی از مراسم های آن در معبدهای بودایی برگزار می‌شود، ولی اینگونه دیده می شود که اين آيين با دین بودايي پیوند ژرفی نداشته و بیشتر به آیین های کهن پارسی و زرتشتی نزدیک است . هر چند در ژاپن اوبون آیین ديدار با نیاکان و مردگان خانواده است، ولی هم‌اكنون اين آيين انگيزه‌اي شده تا خانواده ها در هر گوشه از كشور که باشند، دور هم گرد آمده و با يكديگر ديدار كنند. یادآوری می‌شود که بسياري از مردم شهرهاي بزرگ ژاپن شهروندانی هستند كه از روستاها و ديگر شهرها براي فراگیری دانش و يا كار به شهرهاي بزرگ كوچ كرده‌اند و به‌همين دليل‌ آنها دستكم دوبار در سال، يعني در دوران برگزاری آيين اوبون و دوران برگزاری آیین سال نو براي ديدار با خانواده به زادگاه خود باز مي‌گردند. برگشت به خانه پدري در دوران برگزاري آيين اوبون به اندازه یی براي ژاپني‌ها باارزش است كه باوجود آن كه در سالنامه و گاهشمار رسمي كشور هيچ‌گونه تعطيلاتي دراين زمينه گنجانده نشده اما شركت‌ها و اداره ها بگونه سنتي روزهاي مربوط به آيين اوبون را تعطيل مي‌كنند. از اين رو در شهرهاي بزرگ ژاپن در روزهاي پيش از آغاز و پس‌از پايان آيين اوبون مي‌توان شاهد حركت قطار، هواپيما، كشتي و خودروهاي پر از مسافر بود كه براي ديدار با بستگان، راهي زادگاه‌هاي خود مي‌شوند. آيين اوبون در ژاپن در سه روز برگزار می‌شود که که از روز سیزدهم آگوست آغاز شده و روز پانزدهم آگوست به پایان می‌رسد . یادآوری می‌شود که برخلاف شهرهاي بزرگ ژاپن که برگزاری آیین اوبون در آن کمرنگ است، رنگ و بوي آيين اوبون در شهرهاي كوچك و روستاها بسیار پررنگ می باشد . آيين اوبون از بعدازظهر روز سيزدهم آگوست آغاز شده و مردم برای پیشباز مردگان به گورستانها رفته و پس از انجام نيايش ، با روشن کردن بسته‌اي از عود با دود آن روح نیاکان و بستگان مرده را به خانه راهنمايي مي‌كنند. ارواح مردگان پس از رسيدن به خانه بستگان خود در جايگاه ويژه‌اي كه به‌آن “هوتوكه ساما” مي‌گويند جاي گرفته و به‌ گونه نمادين با شيريني‌هاي رنگين از آنها پذيرايي مي‌شود. ژاپنی ها پس از دو شب پذیرایی از روح مردگان، در بعدازظهر روزپانزدهم آگوست دوباره بسته‌اي از عود را روشن کرده و با بلند كردن دود آن بر هوا، روح مردگان خود را به گورستان باز می گردانند. گفتنی است که در جريان سه روزي كه روح مردگان در خانه هستند، اهل خانه به گونه‌اي رفتار مي‌كنند كه گمان ‌شود روح مردگان آنها به عنوان بخشي از خانواده در خانه بسر مي‌برند. در جريان آيين سه روزه اوبون بسياري از ژاپني‌ها چراغي با پوشش كاغذي در برابر درب خانه روشن مي‌كنند كه به آن 【چوچين】 مي‌گويند. يكي از برنامه‌هاي ويژه‌اي كه در جریان برگزاری آيين اوبون در ژاپن برگزار مي شود، برنامه دست افشانی برای مردگان است كه به آن 【بون اودوري】 مي‌گويند

در اين آیین زنان و مردان ژاپنی با پوشيدن پوشاک سنتي <يوكاتا> و گردهمايي در زمين های باز و پارک ها، بر گرد دهل بزرگی به شكل دايره‌ وار چرخیده و با شادی دست افشانی مي‌كنند. دست افشانی <بون اودوري> شامل حرکت هاي آرام دست و پا است كه بسياري از آنها به حركتهای پیشه ماهيگري و يا كشاورزي نزدیک است . هر چند حرکات دست افشانی بون اودوری بسیار سخت نیست، ولی برخی از زنان، مردان و کودکان محلی برای هماهنگی و بهتر برگزار کردن این مراسم، از چند هفته پيش از آغاز برگزاري این آيين دست به تمرین‌های گروهي می زنند. يكي ديگر از ويژگي‌هاي آيين اوبون در ژاپن درست كردن شيريني ويژه مردگان است به آن 【دانگو】 می گویند. این شیرینی در ژاپن بگونه معمول در خانه‌ها با آرد، شكر و نخود سويا درست مي‌شود، ولی بگونه آماده نیز در فروشگاه‌ها در دسترس مردمی است که زمان کافی برای درست کردن آن را ندارند. ديگر ويژگي مراسم اوبون در ژاپن برگزاري آيين 【شورو ناگاشي】 است كه به ويژه در سرزمین های باختری ژاپن همچون شهر ناگاساکی برگزار می شود. در جريان مراسم شوروناگاشي مردم برای بدرود با روح مردگان خود، يك كشتي كوچك چوبي ساخته و پس از باركردن تزيينات مربوط به آيين‌ اوبون،آن را شبانه بر آب انداخته و روانه رودخانه و يا دريا مي‌كنند. پیشینه مراسم اوبون در ژاپن درست روشن نيست، ولی گفته مي‌شود، تاريخ اين مراسم به قرن بين ششم تا هشتم ميلادي بازمي‌گردد. گفته مي‌شود،مراسم اوبون تا پيش از سلسله 【ادو】 كه از قرن شانزدهم ميلادي آغاز شد، تنها ويژه دربار امپراتور و شهروندان بلندپایه ژاپن بوده است و شهروندان عادي آن را برگزاری نمي‌كردند. برخی از فرهنگ شناسان ژاپني اين احتمال را مي‌دهند كه سرچشمه آيين اوبون از آیین‌های کهن ایرانیان پیرو دین زرتشت ریشه گرفته باشد که هم‌اکنون در خود ایران کمتر دیده می شود. به گفته آنها این گمان وجود دارد که این آیین پارسی در دوران كهن از راه شاهراه ابريشم به همراه برخي ديگر از فرهنگ‌هاي پارسي به ژاپن راه يافته باشد . شباهت داشتن برخی دیگر از آیین‌های ژاپنی به آیین‌های کهن پارسی این گمان را بیشتر می‌کند که شاهراه ابریشم در گذشته تنها کار جابجایی کالا و بازرگانی را انجام نمی داده، بلکه کار انتقال فرهنگ و آیین‌های پارسی به کشورهای خاور دور را نیز بخوبی انجام می داده است .